Jednostki samorządu terytorialnego (JST) – czyli gminy, powiaty i województwa – realizują różnorodne zadania publiczne, które często wiążą się z koniecznością rozliczania podatku VAT. Stosowanie przepisów VAT przez organy samorządu terytorialnego, z powodu specyfiki działania może być bardziej złożone, niż w przypadku zwykłych przedsiębiorców. Dowiedz się, jak wygląda opodatkowanie VAT w samorządach, jakie obowiązki z tego wynikają i na co takie organy powinny zwrócić szczególną uwagę.
Kiedy powstaje obowiązek VAT dla JST?
Zgodnie z ustawą o VAT, jednostki samorządu terytorialnego mogą być podatnikami VAT, ale tylko w zakresie, w jakim wykonują czynności o charakterze cywilnoprawnym, a nie publicznoprawnym. Co to dokładnie oznacza?
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlegają zadnia o charakterze publicznoprawnym, które należą do głównych zadań samorządu. Zatem podatkowi VAT nie podlegają wszystkie zadania wykonywane w ramach władztwa publicznego. Dotyczy to szczególnie takich działań jak na przykład wydawanie decyzji administracyjnych, ewidencjonowanie ludności czy pobór opłat lokalnych. Zatem pobór podatków lokalnych, w tym od nieruchomości, podatku rolnego czy od psa nie są obciążone dodatkową opłatą związaną z VAT-em.
Z kolei wszystkie zadania samorządu, które mają charakter cywilnoprawny, są dodatkowo obciążone podatkiem od towarów i usług. Zatem opodatkowaniu VAT podlega zarówno wynajem, jak i sprzedaż nieruchomości, świadczenie usług odpłatnych na podstawie umów cywilnych (np. umów na dostawy wody, odprowadzanie ścieków czy wywóz odpadów). Jeśli samorząd jest organizatorem odpłatnych imprez komercyjnych, to także do takich czynności musi doliczyć VAT.
Centralizacja rozliczeń VAT w gminach
Od 1 stycznia 2017 roku obowiązuje centralizacja rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego. Oznacza to, że gmina rozlicza VAT łącznie ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi. W rezultacie każdy organ samorządu terytorialnego rozlicza podatek od towarów i usług wspólnie z prowadzonymi przez siebie szkołami, przedszkolami, żłobkami, ośrodkami kultury czy jednostkami pomocniczymi typu sołectwa i dzielnice.
Warto dodać, że przed upływem 2016 roku każda z tych jednostek mogła być odrębnym podatnikiem VAT. Obecnie wszystkie działania jednostek organizacyjnych są konsolidowane w ramach jednej deklaracji VAT składanej przez gminę, powiat lub samorząd województwa. Celem centralizacji miało być uproszczenie systemu, ale w praktyce okazało się, że nakłada ona dodatkowe obowiązki organizacyjne na organy JST i wywiera presję na bardzo skrupulatne ewidencjonowanie przepływów finansowych w skali całego władztwa danej jednostki samorządu terytorialnego.
Odliczanie VAT naliczonego przez JST
Warto podkreślić, że JST mają możliwość odliczania VAT naliczonego. Jednakże czynność ta jest znacznie bardziej skomplikowana, niż w przypadku przedsiębiorców. Wynika to z faktu, że organy samorządu mogą odliczyć VAT tylko w takim zakresie, w jakim zakup towarów i usług służy czynnościom opodatkowanym. W rezultacie, jeśli zakup lub inwestycja będzie pociągać za sobą czynności cywilnoprawne — np. wynajem nieruchomości, to podatek VAT od kosztów inwestycji może być odliczony. Jeśli będzie służył jedynie celom publicznym, to odliczenie VAT nie przysługuje.
Podatek od towarów i usług może być także odliczony w przypadku inwestycji mieszanych, czyli wykorzystywanych częściowo do działalności opodatkowanej, a częściowo nieopodatkowanej. W tej sytuacji konieczne jest jednak stosowanie odpowiednich kluczy alokacji (np. proporcji przychodów lub powierzchni użytkowej).
Wyzwania praktyczne i interpretacje podatkowe
Regulacje związane z VAT w jednostkach samorządu terytorialnego nie są wolne od trudności interpretacyjnych. Organy często zmuszone są występować o indywidualne interpretacje podatkowe, by upewnić się, jak prawidłowo rozliczyć konkretną inwestycję czy usługę.
Samorząd terytorialny najczęściej zgłasza problemy związane kwalifikacją danej czynności jako działalność gospodarcza lub publiczna oraz ustalenia proporcji odliczenia w przypadku zadań mieszanych. Problemów także nastręcza rozliczanie podatku od towarów i usług od inwestycji współfinansowanych z dotacji unijnych.
Powyższe wątpliwości sprawiają, że organy JST coraz częściej współpracują z doradcami podatkowymi i kancelariami specjalizującymi się w prawie podatkowym. To pozwala zminimalizować ryzyko pomyłek i ewentualnych kar.
źródło: BTTP Kancelaria Prawna Warszawa
